Asefti n umyag ⴰⵙⴼⵜⵉ ⵏ ⵓⵎⵢⴰⴳ تصريف الفعل
G usefti n umyag g tutlayt tamaziɣt llan kkuẓ walbuḍen da si-sen ttusnayen izmaz zun d amilan d wiyyaḍ . G temsirt-ad rad nẓer kkuẓ walbuḍen n usnay n izmaz d izmaz n usefti d izwiren d wuḍfiren lli ittusemrasen g usefti n umyag d rad nfek kra n imedyaten lli g rad nebder asefti n 31 n umyag lli ɣef rad nessefti imyagen isilanen d imyagen yaḍen .
(Asuɣel ⴰⵙⵓⵖⵍ الترجمة
في تصريف الفعل في اللغة الأمازيغية هناك أربعة قوالب يتم بها تشكيل الأزمنة كالحاضر و غيره . في هذا الدرس سنرى القوالب الأربعة لتشكيل الأزمنة و أزمنة التصريف و السوابق و اللواحق التي تستعمل في تصريف الفعل و سنعطي بعض الأمثلة التي سنذكر فيها تصريف 31 فعل الذين يتم عليهم تصريف الأفعال الأساسية و الأفعال الأخرى .)
1- Kkuẓt twilawin lli ittusemrasen g usefti n umyag ⴽⴽⵓⵥⵜ ⵜⵡⵉⵍⴰⵡⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⵉⵜⵜⵓⵙⵎⵔⴰⵙⵏ ⴳ ⵓⵙⴼⵜⵉ ⵏ ⵓⵎⵢⴰⴳ المباني الأربعة التي تستعمل في تصريف الفعل :
(A) Urmir ⵓⵔⵎⵉⵔ المضارع
(B) Usmid ⵓⵙⵎⵉⴷ التام
(C) Usmid anabaw ⵓⵙⵎⵉⴷ ⴰⵏⴰⴱⴰⵡ المنفي
(D) Urmir ussid ⵓⵔⵎⵉⵔ ⵓⵙⵙⵉⴷ المضارع المشدد
2- Izmaz g tutlayt tamaziɣt ⵉⵣⵎⴰⵣ ⴳ ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵜ ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ الأزمنة في اللغة الأمازيغية :
- Izri الماضي = B , C + izwiren d wuḍfiren (1)
- Amilan الحاضر = Ar /Da + D + izwiren d wuḍfiren (1)
- Imal المستقبل = Rad + A + Z.Ḍ. (1)
- Imal ussid /arusmid المستقبل المشدد /المستمر = Rad + D + Z.Ḍ. (1)
- Anaḍ الأمر = A + Z.Ḍ. (2)
- Anaḍ ussid /arusmid الأمر المشدد /المستمر = D + Z.Ḍ (2)
3- Izwiren d wuḍfiren السوابق و اللواحق :
3-1. Izwiren d wuḍfiren (1) السوابق و اللواحق :
Asuf (المفرد) :
Nekk (أنا) : ...ɣ
Keyy (أنتَ) /Kemm (أنتِ) : T...d
Netta (هو) : I/y...
Nettat (هي) : T...
Amagut (الجمع) :
Nekkni (نحن) /Nekkenti (نحن المؤنث) : N...
Kenni (أنتم) : T...m
Kenninti (أنتن) : T...mt
Nettni (هم) : ...n
Nettenti (هن) : ...nt
3-2. Izwiren d wuḍfiren (2) n wanaḍ السوابق و اللواحق الخاصة بالأمر :
Asuf (المفرد) :
...
Amagut (الجمع) :
Amay (المذكر) : ...at
Unti (المؤنث) : ...amt
3-3. Izwiren d wuḍfiren (3) n umaɣun السوابق و اللواحق الخاصة بالصفة المشبهة :
Asuf ⴰⵙⵓⴼ
Amay : Y/I...n
Unti : Y/I...n
Amagut ⴰⵎⴰⴳⵓⵜ
Amay : Y/I...n , ...nin
Unti : ...nin
4- Imedyaten ⵉⵎⴷⵢⴰⵜⵏ الأمثلة :
4.1- Asefti n umyag Rmes = تصريف الفعل فهم :
- Kkuẓ walbuḍen القوالب الأربعة :
Urmir : Rmes
Usmid : Rmes
Usmid anabaw : Rmis
Urmir ussid : Ttermas
- Asefti g izmaz تصريف في الأزمنة :
Imal (المستقبل) :
Nekk : Rad remseɣ سوف أفهم
Keyy/Kemm : Rad tremsed سوف تفهم(تفهمين)
Netta : Rad irmes سوف يفهم
Nettat : Rad termes سوف تفهم (هي)
Nekkni/Nekkenti : Rad nermes سوف نفهم
Kenni : Rad tremsem سوف تفهمون
Kenninti : Rad tremsemt سوف تفهمن
Nettni : Rad remsen سوف يفهمون
Nettenti : Rad remsent سوف يفهمن
(! ɣeḍfat mas d nusi amyag g wurmir nernu-as izwiren d wuḍfiren لاحظوا أننا أخذنا الفعل في المضارع و أضفنا له السوابق و اللواحق)
(Rad = سوف)
Izri (الماضي) :
Remseɣ فهمتُ
Tremsed فهمتَِ
Irmes فهم
Termes فهِمتْ
Nermes فهمنا
Tremsem فهمتم
Tremsemt فهمتن
Remsen فهمو
Remsent فهمن
Izri anabaw (الماضي المنفي) :
Ur rmiseɣ لم أفهم
Ur termised لم تفهم
Ur irmis لم يفهم
Ur termis لم تفهم
Ur nermis لم نفهم
Ur termisem لم تفهمو
Ur termisemt لم تفهمن
Ur rmisen لم يفهمو
Ur rmisent لم يفهمن
Imal ussid /arusmid (المستقبل الستمر) :
Rad ttermaseɣ سوف أفهم (مستمر)
Rad tettermased سوف تفهم
Rad ittermas سوف يفهم
Rad tettermas سوف تفهم
Rad nettermas سوف نفهم
Rad tettermasem سوف تفهمو
Rad tettermasemt سوف تفهمن
Rad ttermasen سوف يفهمو
Rad ttermasent سوف يفهمن
Amilan (الحاضر) :
Da/ar ttermaseɣ أفهم
Da/ar tettermased تفهم
Da/ar ittermas يفهم
Da/ar tettermas تفهم
Da/ar nettermas نفهم
Da/ar tettermasem تفهمو
Da/ar tettermasemt تفهمن
Da/ar ttermasen يفهمو
Da/ar ttermasent يفهمن
Anaḍ (الأمر) :
Rmes افهم
Remsat افهمو
Remsamt افهمن
Anaḍ ussid /arusmid (الأمر المشدد أو المستمر) :
Ttermas افهم (مستمر)
Ttermsat افهمو
Ttermasamt افهمن
(Sseftiyat imyagen lli d-yuckan s yat tɣarast صرفوا الأفعال القادمة بنفس الطريقة)
4.2- Asefti n umyag Ṭṭef = ملك ، مسك :
Urmir : Ṭṭef
Usmid : Ṭṭef
Usmid anabaw : Ṭṭif
Urmir ussid : Tteṭṭef
4.3- Sni = ركَّب :
Urmir : Sni
Usmid : Sni
Usmid anabaw : Sni
Urmir ussid : Snay
4.4- Gʷmer = اصطاد ، قنص :
Urmir : Gʷmer
Usmid : Gʷmer
Usmid anabaw : Gʷmir
Urmir ussid : Gʷemmer
4.5- Ddukkel = صاحب ، صادَق :
Urmir : Ddukkel
Usmid : Ddukkel
Usmid anabaw : Ddukkil
Urmir ussid : Ttdukkul
4.6- Ferfer = ضرب بالجناحين :
Urmir : Ferfer
Usmid : Ferfer
Usmid anabaw : Ferfir
Urmir ussid : Ttferfar
4.7- Sduqqer = نقر ، طرق ، دقَّ :
Urmir : Sduqqer
Usmid : Sduqqer
Usmid anabaw : Sduqqir
Urmir ussid : Sduqqur
4.8- Semsasa = هيَّأَ :
Urmir : Semsasa
Usmid : Semsasa
Usmid anabaw : Semsasa
Urmir ussid : Semsasa
4.9- Ẓẓu = غرس ، طرد :
Urmir : Ẓẓu
Usmid : Ẓẓi , Ẓẓa
Usmid anabaw : Ẓẓi
Urmir ussid : Tteẓẓu
4.10- Ssisen = ملَّح ، غمس :
Urmir : Ssisen
Usmid : Ssisen
Usmid anabaw : Ssisin
Urmir ussid : Ssisin
4.11- Agʷer = تجاوز :
Urmir : Agʷer
Usmid : Ugʷer
Usmid anabaw : Ugir
Urmir ussid : Ttagʷer
4.12- Gnu = خاط :
Urmir : Gnu
Usmid : Gni , Gna
Usmid anabaw : Gni
Urmir ussid : Gennu
4.13- Ssendu = مخض اللبن :
Urmir : Ssendu
Usmid : Ssendi , Ssenda
Usmid anabaw : Ssendi
Urmir ussid : Ssendu
4.14- Els = لبس :
Urmir : Els
Usmid : Lsi , Lsa
Usmid anabaw : Lsi
Urmir ussid : Lessa
4.15- Ssefru = شرح ، وضَّحَ :
Urmir : Ssefru
Usmid : Ssefri , Ssefra
Usmid anabaw : Ssefri
Urmir ussid : Ssefraw
4.16- Fsus = خفَّ :
Urmir : Fsus
Usmid : Fessus
Usmid anabaw : Fessus
Urmir ussid : Ttefsus
4.17- Qqim = بقي ، جلس :
Urmir : Qqim
Usmid : Qqim
Usmid anabaw : Qqim
Urmir ussid : Tteqqim
4.18- Isdid = رقَّ ، نحف :
Urmir : Isdid
Usmid : Sdid
Usmid anabaw : Sdid
Urmir ussid : Ttisdid
4.19- Ssiweḍ = أوصل ، بعث :
Urmir : Ssiweḍ
Usmid : Ssiweḍ
Usmid anabaw : Ssiweḍ
Urmir ussid : Ssawaḍ
4.20- Eml = أشار ، أخبر ، أرشد :
Urmir : Eml
Usmid : Mli , Mla
Usmid anabaw : Mli
Urmir ussid : Mmal
4.21- Sella = سمع ، أنصت :
Urmir : Sella
Usmid : Selli , Sella
Usmid anabaw : Selli
Urmir ussid : Ttsella
4.22- Ssles = ألبس :
Urmir : Ssles
Usmid : Sselsi , Sselsa
Usmid anabaw : Sselsi
Urmir ussid : Sselsa
4.23- Gen = نام :
Urmir : Gen
Usmid : Gen
Usmid anabaw : Gin
Urmir ussid : Ggan
4.24- Af = وجد ، فضُل :
Urmir : Af
Usmid : Ufi , Ufa
Usmid anabaw : Ufi
Urmir ussid : Ttafa
4.25- Geẓẓ = عضَّ :
Urmir : Geẓẓ
Usmid : Geẓẓ
Usmid anabaw : Geẓẓ
Urmir ussid : Geẓẓa
4.26- Aḍu = طوى ، رجع :
Urmir : Aḍu
Usmid : Uḍi , Uḍa
Usmid anabaw : Uḍi
Urmir ussid : Ttaḍu
4.27- Azzel = جرى :
Urmir : Azzel
Usmid : Uzzel
Usmid anabaw : Uzzil
Urmir ussid : Ttazzal
4.28- Ggall = أقسم ، حلف :
Urmir : Ggall
Usmid : Ggulli , Ggulla
Usmid anabaw : Ggulli
Urmir ussid : Ttgalla
4.29- Ini = قال :
Urmir : Ini
Usmid : Nni , Nna
Usmid anabaw : Nni
Urmir ussid : Ttini
4.30- Iri = أراد ، أحب :
Urmir : Iri
Usmid : Ri , Ra
Usmid anabaw : Ri
Urmir ussid : Ttiri
4.31- Eg = أصبح ، فعل ، قام :
Urmir : Eg
Usmid : Gi , Ga
Usmid anabaw : Gi
Urmir ussid : Ttegga
Tanemmirt ɣef tɣuri :)
ⵜⴰⵏⵎⵎⵉⵔⵜ ⵖⴼ ⵜⵖⵓⵔⵉ :)
شكرا على القراءة :)

Sres aɣfawel-nnek ɣi ig k-tegreẓ tumayt :)