Tawinest g tutlayt tamaziɣt ⵜⴰⵡⵉⵏⵙⵜ ⴳ ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵜ ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ الجملة في اللغة الأمازيغية
Llan mennaw wanawen n twinas g tutlayt tamaziɣt zun d tutlayin yaḍen waxxa mzarayent , zun d tawinest tanamyagt , taseqsayt d tnaḍant atg . G temsirt-ad rad nsawel ɣef twinest , anawen-nnes d tuṣkiwt-nnes d kra n imedyaten .
(Asuɣel ⴰⵙⵓⵖⵍ الترجمة
هناك عدة أنواع من الجمل في اللغة الأمازيغية مثل اللغات الأخرى رغم اختلافها ، مثل الجملة الفعلية ، الإستفهامية و الأمرية إلخ . في هذا الدرس سنتكلم عن الجملة ، أنواعها و بنيتها و بعض الأمثلة)
1- Anawen n twinas g tutlayt tamaziɣt أنواع الجمل في اللغة الأمازيغية :
- Tawinest taramyagt : الجملة الإسمية
- Tawinest tanamyagt : الجملة الفعلية
- Tawinest tanalawt : الجملة المثبتة
- Tawinest tanabawt : الجملة المنفية
- Tawinest taseqsayt : الجملة الإستفهامية
- Tawinest tanaḍant : الجملة الأمرية
- Tawinest tanaẓaft : الجملة التعجبية
- Tawinest tafadant : الجملة الشرطية
- Tawinest tuddist : الجملة المركبة
2- Tuṣkiwt n twinas g tutlayt tamaziɣt بنية الجمل في اللغة الأمازيغية :
2.1- Tuṣkiwt n twinest s tefrarut بنية الجملة ببساطة :
Amyag (فعل) + Ameggay (الفاعل) + Asemmud n usekkin (المفعول به)
Amedya مثال :
Iɣra Masin aḍris . = . قرأ ماسين النص
Iɣra : Amyag
Masin : Ameggay
Aḍris : Asemmud n usekkin
2.2- Tuṣkiwt n twinas g tutlayt tamaziɣt بنية الجمل في اللغة الأمازيغية :
- Tawinest taramyagt الجملة الإسمية :
ملحوظة هذه البنيات تكون لإعطاء المثال و التقريب و ليس للحصر
Amedya :
Masin d amiɣis . = . ماسين ذكي
Masin : Isem اسم
d : Tazelɣa أداة ربط تؤدي دور "هو" و تشبه دال العطف و لكن هنا لا تؤدي دورها
Amiɣis : Afris صفة
Tad d tigemmi-inu . = . هذا منزلي
Tad : Ameqqim ameskan
ملحوظة "تاد" تعني "هذه" لأن المنزل في الأمازيغية مؤنث و في العربية مذكر لهذا اختلفت الترجمة
d : Tazelɣa أداة ربط
Tigemmi : Isem اسم
inu : Ameqqim n usemmud n yisem ضمير المفعول الإسمي
- Tibawt g twinest taramyagt النفي في الجملة الإسمية :
Isem / Ameqqim + ur d + Afris / Isem / Ameqqim
Amedya :
Masin ur d amiɣis . = . ماسين ليس ذكيا
Masin : Isem
Ur : تستخدم دائما للنفي
d : Tazelɣa أداة ربط
Amiɣis : Afris صفة
- Tawinest tanamyagt الجملة الفعلية :
G tsila أساسا :
Amyag g yat twila (الفعل في أحد المباني) + Izwiren d wuḍfiren (السوابق و اللواحق)
Amedya :
Iffeɣ Masin . = . خرج ماسين
Iffeɣ : i (Azwir سابقة) + ffeɣ (Amyag g twila n wusmid فعل في مبني التام)
*Eẓr tamsirt n usefti n umyag أنظر درس تصريف الفعل
Masin : Ameggay فاعل
Icca Maziɣ imensi . = . أكل مازيغ العشاء
- Tibawt n tawinest tanamyagt نفي الجملة الفعلية :
Ur (لم) + amyag + ...
Amedya :
Ur cciɣ imensi . = . لم أتناول العشاء
Ur : أداة نفي
Cciɣ : Cci (Amyag g walbuḍ n wusmid anabaw فعل في قالب التام المنفي)
Imensi : Asemmud n usekkin المفعول به
- Tawinest taseqsayt الجملة الإستفهامية :
Is (هل) / Ma (من) / Mayd (ماذا) / Mani (أين) / Manza (أين) / Managu (متى) / Ma ɣef (لماذا) / Mneck (كم) /Mamek (كيف) ... + Amyag / d / ... + ...
Imedyaten أمثلة :
Is d baba-k ? = هل هو أبوك ؟
Ma iftan ? = من ذهب ؟
Mayd trid ? = ماذا تريد ؟
Mani g illa ? = أين يوجد ؟
Manza t ? = أين هو ؟
Managu idda ? = متى ذهب ؟
Ma ɣef idda ? = لماذا ذهب ؟
Mneck ad iga watig-nnes ? = كم ثمنه ؟
Mamek tgid ? = كيف حالك ؟
- Tibawt n twinest taseqsayt نفي الجملة الإستفهامية :
Is / Ma / Mayd / Mani / Managu / Ma ɣef / Mneck + ur + ...
Imedyaten أمثلة :
Is ur igi baba-k ? = أليس هو أبوك ؟
Ma ur iftin/iddin ? = من لم يذهب ؟
Mayd ur trid ? = ماذا لا تريد ؟
Mani g ur illi ? = أين لا يوجد ؟
Managu ur iddi ? = متى لم يذهب ؟
Ma ɣef ur iddi ? = لماذا لم يذهب ؟
Mneck ad ur iskir ? = كم لم يفعل ؟
- Tawinest tanaḍant الجملة الأمرية :
Amyag g wanaḍ (الفعل في الأمر) + Isem (الإسم)
Imedyaten :
Nker zikk ! = ! انهض باكرا
Ssired ifassen-nnek ! = ! اغسل يديك
Su aman ! = ! اشرب الماء
Qqen tawwurt/taggurt ! = ! أغلق الباب
Ini mayd trid ! = ! قل ماذا تريد
Sawel di-s ! = ! تكلم معه
Ffeɣ s beṛṛa ! = ! أخرج إلى الخارج
Ggawer ! = ! اجلس
- Tibawt n twinest tanaḍant نفي الجملة الأمرية :
Ad ur + Amyag + isem ...
Imedyaten :
Ad ur teffɣed s beṛṛa ! = ! لا تخرج إلى الخارج
Ad ur tsud aman-ad ! = ! لا تشرب هذا الماء
Ad ur teggawred ! = ! لا تجلس
- Tawinest tanaẓaft الجملة التعجبية :
Mkad / Matta + Amyag / Isem
Imedyaten :
Mkad iẓil ! = ! كم هو جميل
Matta aswingem-ad ! = (سلبي)! يا له من تفكير
Mkad yamum ! = ! كم هو هزيل
- Tawinest tafadant الجملة الشرطية :
Ig (إذا) / Mek (إن) + Amyag + Isem ...
Imedyaten :
Ig tnekred zikk = إذا ذهبت باكرا
Mek isker aya = إن فعل هذا
Ig teftid s tinmel = إذا ذهبت إلى المدرسة
Mek trid = إن أردت
- Tawinest tuddist الجملة المركبة :
Llan gi-s mennaw imyagen يوجد فيها عدة أفعال
Imedyaten :
Ittu awal lli as-nniɣ . = . نسي الكلام الذي قلتُه له
Idda neɣ d ur iddi ? = ذهب أم لم يذهب ؟
Tekcem-d , tasi memmis , teffeɣ . = . دخلت و أخذت ابنها ثم خرجت
Tanemmirt ɣef tɣuri :)
ⵜⴰⵏⵎⵎⵉⵔⵜ ⵖⴼ ⵜⵖⵓⵔⵉ :)
شكرا على القراءة :)

Sres aɣfawel-nnek ɣi ig k-tegreẓ tumayt :)